Biến đổi khí hậu và sóng nhiệt đang trở thành những thách thức nghiêm trọng đối với khả năng chịu đựng của con người. Mới đây, cư dân Hà Nội và các tỉnh thành khác ở đồng bằng Bắc Bộ đã trải qua một đợt sóng nhiệt nghiêm trọng vào đầu hè năm 2025, với nhiệt độ lên đến trên 40 độ C và độ ẩm từ 40-45%. Đường phố trở nên vắng vẻ hơn, những người giao hàng, bán hàng rong, bảo vệ… tìm cách núp dưới bóng cây ven đường để tránh nắng. Những giọt mồ hôi chưa kịp rơi đã bốc hơi trên chiếc áo chống nắng khô giòn.
Sóng nhiệt không chỉ xảy ra ở Việt Nam mà còn trên toàn thế giới. Theo Giáo sư Phan Văn Tân, chuyên gia hàng đầu về khí tượng, khí hậu của Việt Nam, sóng nhiệt là một hệ quả của biến đổi khí hậu. Nếu nhìn lại trong vòng năm thập kỷ qua, số ngày nắng nóng trong mùa hè đã gia tăng đáng kể ở hầu hết các vùng trên cả nước.
Sóng nhiệt không chỉ là một hiện tượng thời tiết cực đoan đơn lẻ mà còn gắn liền với hạn hán, hình thành một cặp bài trùng của hiện tượng thiên tai phức hợp. Hệ quả của sự kết hợp này là làm tăng độ khốc liệt của sóng nhiệt. Tác động của sóng nhiệt lên sức khỏe con người cũng rất nghiêm trọng. Theo TS. Trần Nữ Quý Linh, nhà khoa học nghiên cứu về sự ảnh hưởng của sóng nhiệt và các hiện tượng thời tiết cực đoan lên sức khỏe con người, sóng nhiệt có thể gây ra nhiều vấn đề sức khỏe, từ đau đầu, chóng mặt, mất nước đến tử vong.
Những nhóm người dễ bị tổn thương nhất bao gồm trẻ em, người già, những người có bệnh mãn tính hoặc công nhân, nông dân lao động ngoài trời. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng sóng nhiệt làm tăng đáng kể số ca nhập viện do nhiều nguyên nhân và do bệnh truyền nhiễm.
Để thích ứng với sóng nhiệt ngày càng khốc liệt, TS. Trần Nữ Quý Linh cho rằng cần phải nâng cao nhận thức về mối quan tâm của người dân với nhiệt và sức khỏe. Đồng thời, cần có những giải pháp có mức chi phí thấp nhất, dễ áp dụng nhất và nhanh chóng nhất, như thay đổi khả năng tự thích ứng của cá nhân, phân biệt được những dấu hiệu cảnh báo đầu tiên về sức khỏe.
Các chuyên gia cũng kêu gọi các chính phủ quan tâm hơn nữa đến chính sách thích ứng với sóng nhiệt đa dạng hơn, không chỉ ở đô thị mà còn ở nông thôn. Điều này bao gồm việc thiết kế các không gian công cộng nhiều cây xanh, mặt nước, nhiều bóng râm, thoáng khí, và bổ sung các phương tiện làm mát như quạt, điều hòa nhiệt độ… để giúp giảm thiểu tác động của sóng nhiệt đối với sức khỏe con người.
Giáo sư Phan Văn Tân và TS. Trần Nữ Quý Linh đều đồng thuận rằng việc đối phó với sóng nhiệt cần có sự tham gia của cả cộng đồng và các cấp chính quyền. Bằng cách nâng cao nhận thức và áp dụng các giải pháp hiệu quả, chúng ta có thể giảm thiểu những tác động tiêu cực của sóng nhiệt và thích ứng với biến đổi khí hậu.
Chúng ta có thể tham khảo thêm các giải pháp trên toàn cầu thông qua các Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Ủy ban Liên chính phủ về Biến đổi Khí hậu (IPCC) để hiểu rõ hơn về những khuyến nghị và hướng dẫn cụ thể cho việc đối phó với sóng nhiệt trong bối cảnh biến đổi khí hậu.