Cơ quan Bảo vệ Môi trường Mỹ (EPA) mới đây đã đưa ra đề xuất về việc dỡ bỏ các quy định về khí thải nhà kính đối với ô tô mới. Động thái này được cho là sẽ mang lại cho người mua nhiều lựa chọn xe giá rẻ hơn và giúp các công ty bớt bị ràng buộc bởi các quy định nghiêm ngặt.

Một báo cáo dự thảo của EPA đã mô phỏng nhiều kịch bản khác nhau và đưa ra những ước tính đáng kể về tác động kinh tế của việc bãi bỏ tiêu chuẩn khí thải. Trong một kịch bản, việc dỡ bỏ tiêu chuẩn khí thải được cho là sẽ khiến Mỹ thiệt hại lên tới 350 tỷ USD mỗi năm. Mặt khác, một kịch bản khác với giả định điều kiện kinh tế lý tưởng dự báo có thể tiết kiệm được tới 490 tỷ USD mỗi năm. Tuy nhiên, đáng chú ý là cả hai ước tính này đều chưa tính đến chi phí y tế công cộng do ô nhiễm không khí gây ra.

Việc dỡ bỏ các tiêu chuẩn khí thải đối với xe mới là một phần của kế hoạch lớn hơn, nhằm hủy bỏ quyết định ‘xác định mối nguy hại’ – vốn là căn cứ pháp lý để chính phủ liên bang kiểm soát khí thải nhà kính gây ra biến đổi khí hậu. Điều này diễn ra sau khi chính quyền Tổng thống Joe Biden ban hành quy định nhằm giảm phát thải khí nhà kính giữ nhiệt và các chất ô nhiễm không khí khác vào năm ngoái.

Theo quy định mới được ban hành, Mỹ dự kiến thu được lợi ích kinh tế gần 100 tỷ USD mỗi năm nhờ giảm chi phí y tế cộng đồng do không khí sạch hơn, cùng với tiết kiệm nhiên liệu và chi phí bảo dưỡng. Đây là một minh chứng cho việc các chính sách bảo vệ môi trường không chỉ giúp giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu mà còn mang lại lợi ích kinh tế đáng kể cho cộng đồng.

Các chuyên gia và tổ chức môi trường đang theo dõi sát sao diễn biến của vấn đề này. Họ nhấn mạnh rằng việc duy trì các tiêu chuẩn khí thải nghiêm ngặt là cần thiết để bảo vệ môi trường và sức khỏe cộng đồng. Đồng thời, họ cũng chỉ ra rằng việc chuyển đổi sang các nguồn năng lượng sạch và công nghệ thân thiện với môi trường có thể mang lại nhiều cơ hội kinh tế mới cho các doanh nghiệp và cộng đồng.

Trong bối cảnh hiện nay, mục tiêu giảm phát thải carbon không chỉ còn là một câu chuyện môi trường, mà còn là một bài toán tài chính và quản trị dài hạn đối với các doanh nghiệp. Không chỉ các nhà máy xi măng hay sắt thép thải khói đen nghịt cần giảm phát thải, mà du lịch và nông nghiệp cũng bị áp chuẩn phát thải để tiến tới mục tiêu Net Zero toàn cầu, trong đó Việt Nam cam kết đạt được vào năm 2050.

Một trong những ngành受到 ảnh hưởng trực tiếp là du lịch, khi mà các khách sạn, đặc biệt là khách sạn 4-5 sao, đang đối mặt với yêu cầu trung hòa carbon theo công bố của châu Âu và các hiệp hội liên quan. Từ năm 2027, nếu các khách sạn không trở thành khách sạn xanh (Green Hotel), họ có thể bị loại khỏi danh sách của nhiều nền tảng đặt phòng như Agoda, Booking và các nền tảng du lịch lớn khác.

Ông Trần Minh Tiến, Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Net Zero Carbon, cho biết rằng 93% du khách ưu tiên lựa chọn dịch vụ du lịch xanh, nghĩa là thân thiện với môi trường, sử dụng năng lượng tái tạo hoặc giảm thiểu chất thải nhựa. Trước xu hướng du lịch xanh đang tăng mạnh như hiện nay, khách sạn không còn lựa chọn ‘nên’ hay ‘không nên’, mà buộc phải chuyển đổi xanh nếu muốn tồn tại.

Ông Nguyễn Huỳnh Thanh Phong, Giám đốc bộ phận bền vững tại Bureau Veritas Việt Nam, cũng cho biết rằng báo cáo năm ngoái của Booking.com cho thấy 76% du khách quốc tế muốn lựa chọn dịch vụ thân thiện với môi trường và 43% sẵn sàng chi trả nhiều hơn cho trải nghiệm bền vững. Các nền tảng đặt phòng lớn như Booking.com đã bắt đầu áp dụng nhãn “Travel sustainable” để giúp khách du lịch nhận biết những cơ sở lưu trú áp dụng các giải pháp thân thiện với môi trường và phát triển bền vững.

Để đạt mục tiêu Net Zero năm 2050, doanh nghiệp cần triển khai đồng bộ từ tiết kiệm năng lượng, quản lý rác thải đến bù đắp carbon. Đây là gánh nặng không nhỏ với các khách sạn vừa và nhỏ vốn hạn chế về nguồn lực và công nghệ. Tuy nhiên, việc chuyển đổi sang vận hành xanh mang lại nhiều lợi ích như giảm chi phí dài hạn nhờ tiết kiệm điện, nước và tối ưu hóa quản lý tài nguyên. Ngoài ra, doanh nghiệp còn tăng sức hút với du khách khi đáp ứng xu hướng du lịch bền vững; đồng thời tăng uy tín thương hiệu và cơ hội hợp tác với đối tác quốc tế.

Không chỉ ngành du lịch, ngành nông nghiệp cũng đang đối diện với bài toán giảm phát thải khí metan. Ông Tiến cho biết rằng với mô hình trồng lúa ướt – khô xen kẽ, nông dân vừa tăng năng suất, vừa giảm chi phí đầu vào. Lượng phân bón có thể giảm 10-20%, thuốc trừ sâu giảm 50%, thậm chí một số vụ giảm đến 70% thuốc bảo vệ thực vật. Ngoài ra, lượng khí metan phát thải cũng giảm đáng kể vì thời gian ngập nước chỉ còn 60 ngày, bởi lúa được luân phiên xen kẽ 15 ngày nước, 15 ngày khô.

Trong bối cảnh nhu cầu giảm phát thải khí nhà kính ngày càng cấp thiết, “công viên carbon” do ông Tiến cùng các doanh nghiệp khác tổ chức được ra đời với chiến lược hướng đến trung hoà carbon cho các doanh nghiệp đồng hành cùng mục tiêu Net Zero vào năm 2050 của Việt Nam. Công viên carbon được xây dựng không chỉ nhằm giải quyết bài toán phát thải của từng doanh nghiệp, mà còn mở ra một cộng đồng hợp tác.

Mạng lưới Đầu tư Tác động Toàn cầu (GIIN) mới đây đã giới thiệu một khuôn khổ đầu tư giải pháp khí hậu, với mục đích hỗ trợ các chủ sở hữu tài sản điều hướng danh mục đầu tư của họ phù hợp với các mục tiêu khí hậu toàn cầu và lộ trình giảm phát thải. Sự ra mắt của khuôn khổ này diễn ra trong Tuần lễ Hành động vì Khí hậu tại London, cung cấp một hướng dẫn cụ thể cho các nhà đầu tư nhằm lựa chọn các chiến lược đầu tư không chỉ mang lại lợi nhuận tài chính mà còn góp phần quan trọng vào việc hạn chế mức tăng nhiệt độ toàn cầu dưới 2°C.

Khung đầu tư giải pháp khí hậu của GIIN tập trung vào việc mở rộng quy mô các công nghệ và tài sản giúp giảm thiểu phát thải trên toàn bộ nền kinh tế. Điều này thể hiện một sự khác biệt đáng kể so với các chiến lược khí hậu thông thường, vốn chỉ tập trung vào việc giảm phát thải của chính danh mục đầu tư. Bằng cách áp dụng khuôn khổ này, các nhà đầu tư có thể đảm bảo rằng danh mục đầu tư của họ không chỉ đạt được mục tiêu tài chính mà còn đóng góp vào các nỗ lực toàn cầu nhằm giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu.

Khuôn khổ đầu tư giải pháp khí hậu của GIIN được xây dựng dựa trên hai trụ cột chính. Trụ cột đầu tiên cung cấp các khái niệm cơ bản để phân biệt rõ ràng giữa đầu tư giải pháp khí hậu với các chiến lược ESG (Môi trường, Xã hội và Quản trị) hoặc thích ứng thông thường. Trong khi đó, trụ cột thứ hai đưa ra các tiêu chí đánh giá toàn diện, có thể áp dụng cho mọi loại tài sản. Các tiêu chí này bao gồm bốn yếu tố chính: luận điểm khí hậu, khả năng định lượng, ưu tiên hóa, và quản trị bất định. Bằng cách áp dụng những tiêu chí này, các nhà đầu tư có thể đánh giá một cách chính xác và toàn diện các cơ hội đầu tư, đảm bảo rằng chúng không chỉ mang lại lợi nhuận tài chính mà còn góp phần giảm thiểu phát thải khí nhà kính và hỗ trợ quá trình chuyển đổi sang một nền kinh tế carbon thấp.

Ông Sean Gilbert, Giám đốc Mạng lưới Nhà đầu tư của GIIN, cho biết rằng khuôn khổ hướng dẫn này đánh dấu một bước tiến quan trọng trong việc hỗ trợ các nhà đầu tư xác định và thực hiện các chiến lược đầu tư có tác động tích cực đến khí hậu. Ông nhấn mạnh rằng với cách tiếp cận có chủ đích, khuôn khổ này không chỉ giúp các nhà đầu tư nhận diện các khoản đầu tư mang tính chuyển đổi mà còn thúc đẩy quá trình chuyển đổi sang một nền kinh tế carbon thấp một cách hiệu quả.

Khuôn khổ đầu tư giải pháp khí hậu của GIIN đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của các nhà đầu tư về các công cụ đơn giản và dễ sử dụng. Những công cụ này cho phép các nhà đầu tư đánh giá tính đáng tin cậy của các cơ hội đầu tư xanh mà không cần kiến thức chuyên sâu về khoa học khí hậu hay mô hình thị trường phức tạp. Đại diện của GIIN cũng nhấn mạnh rằng đầu tư khí hậu cần đi beyond những nhãn mác bề ngoài, hướng tới các giải pháp thực chất và có tác động lâu dài đến mục tiêu khí hậu toàn cầu.

Thế giới đang bước vào một giai đoạn chuyển đổi kép quan trọng, kết hợp giữa chuyển đổi số và phát triển bền vững. Quá trình này không chỉ tập trung vào việc ứng dụng công nghệ số hiện đại như Internet vạn vật (IoT), trí tuệ nhân tạo (AI), và chuỗi khối (Blockchain), mà còn hướng đến việc tích hợp các công nghệ này với sinh thái học để thúc đẩy sự phát triển của kinh tế tuần hoàn.

GS. Yves Wautelet, một chuyên gia hàng đầu đến từ Đại học KU Leuven (Bỉ), đã đưa ra quan điểm về mục tiêu của chuyển đổi kép. Theo ông, mục tiêu chính là tận dụng tối đa sự kết hợp giữa công nghệ và sinh thái học để tạo ra giá trị lớn hơn, không chỉ về kinh tế và xã hội mà còn về môi trường. Sự kết hợp này không chỉ dừng lại ở việc ứng dụng công nghệ mà còn cần được thiết kế và vận hành một cách thông minh để mang lại lợi ích cho cộng đồng và môi trường.

Mô hình Circulise là một ví dụ điển hình về sự kết hợp giữa mô hình quản lý, kinh tế và công nghệ để mang lại giá trị bền vững và tuần hoàn. Dự án Fanyatu tại lưu vực sông Congo, với mục tiêu tái trồng rừng và cải thiện sinh kế cho người dân địa phương, đã tích hợp công nghệ IoT và bản sao số (digital twins) để giám sát và tối ưu hóa việc sử dụng tài nguyên. Qua đó, dự án không chỉ giúp trồng khoảng 6 triệu cây mà còn tạo điều kiện cho cộng đồng địa phương tham gia vào quá trình sản xuất và tiêu thụ tài nguyên một cách bền vững.

Về bản chất, kinh tế tuần hoàn xoay quanh việc giảm thiểu chất thải và tận dụng tối đa giá trị từ sản phẩm và nguyên liệu. Các chuyên gia nhận định rằng trong một nền kinh tế tuần hoàn, con người có thể tận dụng được nhiều giá trị hơn từ những gì đã có và duy trì giá trị đó trong nền kinh tế lâu nhất có thể. Điều này có thể đạt được thông qua thiết kế thông minh, giải pháp số và sự chuyển dịch từ sở hữu sản phẩm sang sử dụng dịch vụ.

Trên thế giới, đã có nhiều dự án cho thấy công nghệ mới đang đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy nhanh tiến trình và hiệu quả của kinh tế tuần hoàn. Công ty EY đang hợp tác với nhiều công ty để triển khai công cụ AI phân tích chuỗi cung ứng, giúp giải quyết các điểm nghẽn trong quản lý vận chuyển, giảm lượng phát thải carbon và dự báo nhu cầu nhằm hạn chế sản xuất dư thừa và tồn kho. Bên cạnh đó, Plastic Bank (Canada) ứng dụng nền tảng tích hợp AI và Blockchain để biến rác nhựa thành ‘tiền tệ’, cho phép người dân đổi rác lấy nhu yếu phẩm, học phí, bảo hiểm y tế và các dịch vụ thiết yếu khác.

Hiện tại, khoảng 27% các quốc gia đã đưa hành động kinh tế tuần hoàn vào Đóng góp do Quốc gia Tự quyết định (NDC). Kinh tế tuần hoàn cũng sẽ là chủ đề chính tại Hội nghị Biến đổi khí hậu lần thứ 30 của Liên Hợp Quốc (COP30). Việc khai thác và chế biến nguyên liệu, gồm nhiên liệu hóa thạch, khoáng sản và sinh khối, chiếm ít nhất 55% lượng khí nhà kính toàn cầu, đồng thời góp phần vào tình trạng suy giảm đa dạng sinh học và cạn kiệt tài nguyên thiên nhiên.

GS. Yves Wautelet nhấn mạnh rằng sự tương tác giữa công nghệ và nhu cầu của xã hội cần được thể hiện một cách rõ ràng trong thiết kế và vận hành hệ thống quản trị. Không chỉ đơn thuần áp dụng công nghệ, cần xác định rõ công nghệ đó phục vụ lợi ích gì cho cộng đồng, phát triển bền vững và điều chỉnh công nghệ để phù hợp với mục tiêu xã hội.