Mức giảm trừ gia cảnh trong tính thuế thu nhập cá nhân hiện đang là vấn đề được nhiều người quan tâm. Việc điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh để phù hợp với thực tế kinh tế và xã hội đang trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.

Bộ Tài chính đã đưa ra hai phương án điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh, nhưng nhiều chuyên gia và nhà nghiên cứu cho rằng nên áp dụng cơ chế điều chỉnh tự động hàng năm. Cơ chế này sẽ dựa trên mức lương tối thiểu vùng và điều kiện kinh tế – xã hội thực tế tại mỗi khu vực để đảm bảo sự linh hoạt và phù hợp.

Hiện tại, mức giảm trừ gia cảnh cho người phụ thuộc là 4,4 triệu đồng/tháng. Tuy nhiên, thu nhập của nhiều người chỉ đủ cho sinh hoạt cơ bản, khi cộng thêm các khoản thuế phải nộp, họ phải đối mặt với khó khăn tài chính đáng kể. Một sự gia tăng trong mức giảm trừ gia cảnh sẽ giúp giảm bớt gánh nặng tài chính cho những người này, cho phép họ tập trung hơn vào công việc.

Các chuyên gia kinh tế chỉ ra rằng chi phí sinh hoạt đã tăng đáng kể trong 5 năm qua, đặc biệt ở các thành phố lớn như Hà Nội, TPHCM, Đà Nẵng. Sự chênh lệch về chi phí sinh hoạt giữa đô thị và nông thôn ngày càng rõ ràng, với sự gia tăng mạnh mẽ trong các khoản chi thiết yếu như nhà ở, giáo dục, y tế và năng lượng.

PGS.TS Phan Hữu Nghị, Phó Viện trưởng Viện Ngân hàng – Tài chính, Trường Đại học Kinh tế Quốc dân, nhấn mạnh rằng việc điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh là cần thiết trong bối cảnh thu nhập và chi phí sinh hoạt thay đổi nhanh. Tuy nhiên, ông cũng cho rằng mức đề xuất 13,3-15,5 triệu đồng vẫn chưa phản ánh đầy đủ thực tế thu nhập và chi phí sinh hoạt.

Ông Nghị cũng lưu ý rằng Việt Nam là quốc gia có mức thu nhập trung bình, vì vậy chưa thể mở rộng thuế thu nhập cá nhân ra toàn dân. Thay vào đó, cần tập trung vào đánh thuế nhóm có thu nhập trung bình khá trở lên. Việc xác định mức giảm trừ không chỉ dựa vào thu nhập bình quân đầu người hay chi phí sinh hoạt mà còn cần xem xét mức thu nhập phổ biến mà số đông người làm công ăn lương hiện nay đang có.

TS Nguyễn Quang Huy, CEO Khoa Tài chính – Ngân hàng, Trường Đại học Nguyễn Trãi, đánh giá mức giảm trừ hiện hành đã lỗi thời. Ông chỉ ra rằng chi phí thực tế về giáo dục, y tế, nhà ở, năng lượng… ở đô thị đều tăng mạnh hơn chỉ số giá tiêu dùng (CPI) và mức 13,3-15,5 triệu đồng chưa theo kịp tốc độ tăng này. Ông Huy nhấn mạnh cần gắn việc điều chỉnh mức giảm trừ với CPI và thu nhập trung vị quốc gia, đồng thời cho phép điều chỉnh tự động hàng năm thay vì chờ sửa luật.

Bộ Tài chính cho biết mức giảm trừ gia cảnh cần được nghiên cứu và tính toán kỹ lưỡng, đảm bảo cao hơn GDP bình quân đầu người, tiền lương tối thiểu vùng, mức chi tiêu bình quân đầu người trong một thời gian nhất định.

TS Nguyễn Ngọc Tú đề xuất tăng mức giảm trừ gia cảnh lên 18 triệu đồng/tháng và áp dụng ngay từ năm 2025, thay vì chờ đến năm 2026 như dự thảo.

Tóm lại, việc điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh để phù hợp với thực tế kinh tế và xã hội đang trở nên cấp thiết. Các chuyên gia và nhà nghiên cứu đề xuất áp dụng cơ chế điều chỉnh tự động hàng năm và tăng mức giảm trừ gia cảnh để giảm bớt gánh nặng tài chính cho người dân.

Đánh thuế thu nhập cá nhân không chỉ nhằm mục đích thu được nguồn thu ngay lập tức mà còn đòi hỏi sự khéo léo trong thiết kế, truyền thông và triển khai chính sách. Tuy nhiên, đề xuất mới đây của Dự thảo Luật thuế Thu nhập cá nhân về giao dịch bất động sản cho thấy sự thiếu vắng của ‘nghệ thuật đánh thuế’ trong chính sách này.

Một yếu tố quan trọng trong thiết kế chính sách thuế thu nhập cá nhân là thuế suất biên, tức là mức thuế áp dụng cho phần thu nhập tăng thêm. Nếu thuế suất biên quá cao, điều này có thể làm giảm lợi ích của người lao động khi họ làm thêm giờ hoặc tăng thu nhập, dẫn đến giảm cung lao động chất lượng cao và năng suất lao động của toàn xã hội.

Ví dụ, nếu một người đang nhận mức lương 50 triệu đồng/tháng và có thể tăng lên 60 triệu đồng/tháng nhờ làm thêm, nhưng phần thu nhập tăng thêm này bị đánh thuế 30%, thì lợi ích thực nhận sẽ giảm đáng kể. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến cá nhân mà còn gây thiệt hại cho nền kinh tế.

Có ba cách phổ biến mà cá nhân thường sử dụng để tránh thuế thu nhập cá nhân khi đối mặt với mức thuế cao. Họ có thể chuyển đổi thu nhập thành các hình thức không chịu thuế như quà tặng, phúc lợi ngoài lương, hoặc báo cáo thu nhập thấp hơn thực tế. Một số trường hợp thậm chí chuyển sang làm việc trong khu vực phi chính thức để không bị truy thu thuế.

Những hành vi này không chỉ gây thất thu ngân sách nhà nước mà còn làm suy yếu sự công bằng và lòng tin vào hệ thống thuế. Do đó, để đảm bảo hiệu quả kinh tế, chính sách thuế thu nhập cá nhân cần được thiết kế sao cho thuế suất biên không quá cao, đặc biệt là ở nhóm thu nhập trung cao – là nhóm có tiềm năng tạo ra giá trị lớn cho nền kinh tế.

Bên cạnh đó, số bậc thuế cần đủ để phân hóa các nhóm thu nhập nhằm đảm bảo công bằng, nhưng không nên quá nhiều để tránh phức tạp trong tính toán và khai báo. Khoảng cách giữa các bậc thuế cần được thiết kế hợp lý, tránh tình trạng giãn bậc quá rộng khiến nhiều người có thu nhập khác nhau rơi vào cùng một mức thuế.

Tóm lại, việc thiết kế chính sách thuế thu nhập cá nhân đòi hỏi sự cân nhắc kỹ lưỡng và nghệ thuật đánh thuế để đảm bảo hiệu quả kinh tế và công bằng xã hội. Nếu được xây dựng hợp lý, Luật Thuế Thu nhập cá nhân mới không chỉ giúp Nhà nước huy động nguồn thu một cách bền vững, mà còn góp phần tạo ra một môi trường lao động, đầu tư, và học tập lành mạnh, giúp nền kinh tế phát triển hiệu quả, cân bằng và có chiều sâu.

Tham khảo thêm các bài viết về chính sách thuế và thuế thu nhập cá nhân trên các trang tin tức uy tín để có thêm thông tin và kiến thức.