Thế giới đang bước vào một giai đoạn chuyển đổi kép quan trọng, kết hợp giữa chuyển đổi số và phát triển bền vững. Quá trình này không chỉ tập trung vào việc ứng dụng công nghệ số hiện đại như Internet vạn vật (IoT), trí tuệ nhân tạo (AI), và chuỗi khối (Blockchain), mà còn hướng đến việc tích hợp các công nghệ này với sinh thái học để thúc đẩy sự phát triển của kinh tế tuần hoàn.

GS. Yves Wautelet, một chuyên gia hàng đầu đến từ Đại học KU Leuven (Bỉ), đã đưa ra quan điểm về mục tiêu của chuyển đổi kép. Theo ông, mục tiêu chính là tận dụng tối đa sự kết hợp giữa công nghệ và sinh thái học để tạo ra giá trị lớn hơn, không chỉ về kinh tế và xã hội mà còn về môi trường. Sự kết hợp này không chỉ dừng lại ở việc ứng dụng công nghệ mà còn cần được thiết kế và vận hành một cách thông minh để mang lại lợi ích cho cộng đồng và môi trường.

Mô hình Circulise là một ví dụ điển hình về sự kết hợp giữa mô hình quản lý, kinh tế và công nghệ để mang lại giá trị bền vững và tuần hoàn. Dự án Fanyatu tại lưu vực sông Congo, với mục tiêu tái trồng rừng và cải thiện sinh kế cho người dân địa phương, đã tích hợp công nghệ IoT và bản sao số (digital twins) để giám sát và tối ưu hóa việc sử dụng tài nguyên. Qua đó, dự án không chỉ giúp trồng khoảng 6 triệu cây mà còn tạo điều kiện cho cộng đồng địa phương tham gia vào quá trình sản xuất và tiêu thụ tài nguyên một cách bền vững.

Về bản chất, kinh tế tuần hoàn xoay quanh việc giảm thiểu chất thải và tận dụng tối đa giá trị từ sản phẩm và nguyên liệu. Các chuyên gia nhận định rằng trong một nền kinh tế tuần hoàn, con người có thể tận dụng được nhiều giá trị hơn từ những gì đã có và duy trì giá trị đó trong nền kinh tế lâu nhất có thể. Điều này có thể đạt được thông qua thiết kế thông minh, giải pháp số và sự chuyển dịch từ sở hữu sản phẩm sang sử dụng dịch vụ.

Trên thế giới, đã có nhiều dự án cho thấy công nghệ mới đang đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy nhanh tiến trình và hiệu quả của kinh tế tuần hoàn. Công ty EY đang hợp tác với nhiều công ty để triển khai công cụ AI phân tích chuỗi cung ứng, giúp giải quyết các điểm nghẽn trong quản lý vận chuyển, giảm lượng phát thải carbon và dự báo nhu cầu nhằm hạn chế sản xuất dư thừa và tồn kho. Bên cạnh đó, Plastic Bank (Canada) ứng dụng nền tảng tích hợp AI và Blockchain để biến rác nhựa thành ‘tiền tệ’, cho phép người dân đổi rác lấy nhu yếu phẩm, học phí, bảo hiểm y tế và các dịch vụ thiết yếu khác.

Hiện tại, khoảng 27% các quốc gia đã đưa hành động kinh tế tuần hoàn vào Đóng góp do Quốc gia Tự quyết định (NDC). Kinh tế tuần hoàn cũng sẽ là chủ đề chính tại Hội nghị Biến đổi khí hậu lần thứ 30 của Liên Hợp Quốc (COP30). Việc khai thác và chế biến nguyên liệu, gồm nhiên liệu hóa thạch, khoáng sản và sinh khối, chiếm ít nhất 55% lượng khí nhà kính toàn cầu, đồng thời góp phần vào tình trạng suy giảm đa dạng sinh học và cạn kiệt tài nguyên thiên nhiên.

GS. Yves Wautelet nhấn mạnh rằng sự tương tác giữa công nghệ và nhu cầu của xã hội cần được thể hiện một cách rõ ràng trong thiết kế và vận hành hệ thống quản trị. Không chỉ đơn thuần áp dụng công nghệ, cần xác định rõ công nghệ đó phục vụ lợi ích gì cho cộng đồng, phát triển bền vững và điều chỉnh công nghệ để phù hợp với mục tiêu xã hội.