Anh Bàn Văn Linh, một người dân tộc Dao, đã biến khát vọng của mình thành hiện thực thông qua việc xây dựng thành công mô hình du lịch cộng đồng tại xóm Đồng Khuân, xã La Bằng. Với mong muốn giới thiệu vẻ đẹp văn hóa truyền thống và cảnh quan thiên nhiên hoang sơ của quê hương, anh Linh đã tạo ra một điểm đến hấp dẫn và độc đáo cho du khách.

Xuất phát từ việc rời quê hương từ sớm để hỗ trợ gia đình, sau nhiều năm xa quê, anh Linh nhận ra tiềm năng to lớn của vùng đất này trong việc phát triển du lịch và quyết định trở về quê hương để khởi nghiệp. Với số vốn ban đầu là 50 triệu đồng, anh bắt đầu xây dựng mô hình homestay trên mảnh đất của gia đình. Qua các chuyến tham quan và nghiên cứu mô hình du lịch tại vùng Tây Bắc, anh Linh đã tích lũy được nhiều kiến thức quý giá và áp dụng vào việc cải tạo, mở rộng homestay của mình.

Cửa Tử homestay, với diện tích lên đến 1.600m², dần dần hình thành và trở thành điểm đến quen thuộc của du khách từ khắp nơi. Không chỉ đơn thuần là nơi lưu trú, Cửa Tử còn mang đến cho du khách những trải nghiệm văn hóa đặc sắc của dân tộc Dao, thông qua các hoạt động như biểu diễn văn nghệ truyền thống, hướng dẫn du khách học nhuộm vải chàm, và tham gia các lễ hội đặc sắc.

Mỗi năm, Cửa Tử homestay đón từ 2.000 đến 3.000 lượt khách, tạo ra doanh thu ổn định khoảng 1 tỷ đồng. Thành công của anh Linh không chỉ dừng lại ở đó, khi ông tiếp tục đầu tư và phát triển các dịch vụ mới như trekking, tắm suối, và trượt thác, giúp cho mô hình của mình trở nên đa dạng và hấp dẫn hơn bao giờ hết.

Nhận thức được tầm quan trọng của việc phát triển du lịch bền vững, anh Linh đã lấy bản sắc văn hóa của dân tộc mình làm điểm tựa. Điều này không chỉ giúp thu hút khách du lịch mà còn góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc Dao.

Để du lịch tại Cửa Tử phát triển suốt bốn mùa, anh Linh đã xây dựng thêm nhà hàng và tổ chức các sự kiện văn hóa đặc sắc của dân tộc Dao trong mùa thấp điểm. Sự kiện này không chỉ tạo thêm sinh kế cho bà con địa phương mà còn giúp đa dạng hóa các trải nghiệm cho du khách.

Năm 2023, anh Linh cùng với các chủ homestay khác trong vùng đã thành lập Hợp tác xã Du lịch sinh thái Cửa Tử, với 12 thành viên. Sự ra đời của hợp tác xã đã tạo ra một chuỗi dịch vụ khép kín, từ chỗ ngủ, chỗ ăn đến hướng dẫn viên, vận chuyển và trải nghiệm bản sắc văn hóa, nhờ đó mà lượng khách ổn định và tăng đều.

Lên tiếng về thành công của mình, anh Linh cho hay: “Là người sinh ra và lớn lên ở xóm Đồng Khuân, tôi thấm nhuần tiếng nói, phong tục và nếp sống của người Dao. Tôi mong muốn những giá trị ấy không chỉ được gìn giữ trong cộng đồng mình mà còn lan tỏa ra ngoài, được bạn bè thập phương biết đến và trân trọng.”

Ngày nay, mô hình du lịch của anh Bàn Văn Linh đã trở thành một biểu tượng cho sự khởi nghiệp thành công từ những giá trị bản địa, góp phần vào sự phát triển của du lịch cộng đồng tại Việt Nam và quảng bá rộng rãi văn hóa dân tộc Dao đến với thế giới.

Ở Cao Bằng, văn hóa tín ngưỡng của người Dao gắn bó mật thiết với những bức tranh thờ linh thiêng, phản ánh thế giới quan và nhân sinh quan đặc trưng của cộng đồng dân tộc này. Với sự phân chia thành hai ngành chính, Dao Đỏ và Dao Tiền, cả hai đều xem tranh thờ là một phần không thể thiếu trong đời sống tâm linh.

Tranh thờ của người Dao được phân thành hai loại chính: tranh thờ cúng hằng ngày và tranh sử dụng trong nghi lễ. Tranh thờ cúng hằng ngày được gọi là Tầu Kháng, thường được treo trên bàn thờ tổ tiên của những gia đình có vai trò trưởng họ. Bức tranh này bao gồm 72 hình, mô tả các vị thần và tổ tiên, trong đó có 5 vị thần cao nhất là Nhụn Hùng (Ngọc Hoàng), Sếnh Chiu (Thánh Chủ), Duần Xỉ (Nguyên Thủy Thiên Tôn), Lềnh Pu (Linh Bảo Thiên Tôn) và Tồ Ta (Đạo Đức Thiên Tôn).

Người Dao có quy định nghiêm ngặt về thờ cúng, những gia đình không phải trưởng họ không được treo tranh thờ. Bàn thờ của họ chỉ là một tấm ván kê cao ở góc phải của gian giữa, không treo tranh. Khác biệt, bàn thờ trưởng họ được làm bằng gỗ, trông như một ngôi nhà nhỏ, có mái và 4 cột kéo dài đến nền nhà.

Bên cạnh tranh thờ cúng hằng ngày, tranh thờ còn đóng vai trò quan trọng trong nghi lễ của người Dao. Nếu thiếu tranh thờ, nghi lễ cấp sắc, cúng giải hạn, đám tang không thể thực hiện. Trong nghi lễ cấp sắc, tranh thờ được treo để chứng tỏ sự hiện diện của các vị thần đến chứng kiến và công nhận nghi lễ. Lễ cấp sắc của người Dao có các bậc như 3 đèn, 7 đèn, 9 đèn, 12 đèn. Bậc 3 đèn là lễ công nhận trưởng thành cho đàn ông người Dao. Từ bậc 7 đèn trở lên là lễ cấp sắc cho người thụ lễ được công nhận là thầy.

Trong lễ cấp sắc, người Dao sử dụng các bộ tranh Hành Phây, Tồm Toòng, tranh Xiền nghè, Xiền tào. Các bức tranh này được treo theo thứ tự và có ý nghĩa riêng. Tranh thờ được coi là báu vật trong mỗi gia đình người Dao, được cất giữ cẩn thận và chỉ được sử dụng trong những dịp lễ.

Với người Dao, bộ tranh thờ như một ‘lá bùa hộ mệnh’ cho gia đình, dòng họ và giúp họ có thể kết nối với thế giới siêu nhiên. Ứng xử của những người thầy cúng và người sở hữu tranh thờ luôn tuân thủ các nguyên tắc phong tục; họ tỉ mỉ, cẩn trọng, thực hiện các kiêng kị theo truyền thống. Tất cả những điều này cho thấy có sự tôn kính đặc biệt của người Dao đối với tranh thờ và điều đó cũng thể hiện tính thiêng của tranh thờ trong sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng của người Dao.